مزایا و معایب IUD به‌عنوان روش جلوگیری از بارداری
وقتی صحبت از پیشگیری مطمئن، بلندمدت و بی‌دردسر از بارداری می‌شود، بسیاری از پزشکان و متخصصان سلامت باروری از IUD یا همان دستگاه داخل رحمی به‌عنوان یکی از گزینه‌های اصلی یاد می‌کنند. این وسیله‌ی کوچک که درون رحم قرار می‌گیرد، به دو نوع اصلی تقسیم می‌شود: IUD مسی (غیرهورمونی) و IUD هورمونی. هر دو نوع با هدف جلوگیری از لقاح یا لانه‌گزینی تخمک بارورشده عمل می‌کنند، اما هرکدام ویژگی‌ها، فواید و البته معایب خاص خود را دارند.
با وجود محبوبیت بالای IUD، بسیاری از افراد هنگام تصمیم‌گیری با نگرانی‌هایی روبه‌رو هستند: آیا درد دارد؟ آیا روی قاعدگی تأثیر می‌گذارد؟ چه عوارضی دارد؟ آیا می‌تواند باعث نازایی شود؟ برای پاسخ دادن به این پرسش‌ها، لازم است نگاهی همه‌جانبه به مزایا و معایب این روش داشته باشیم.
مزایای استفاده از IUD
اثرگذاری بسیار بالا و طولانی‌مدت
یکی از برجسته‌ترین ویژگی‌های IUD، اثرگذاری فوق‌العاده آن در پیشگیری از بارداری است. مطالعات نشان داده‌اند که احتمال بارداری ناخواسته در افرادی که از IUD استفاده می‌کنند، کمتر از ۱٪ در سال است؛ آماری که این روش را در کنار توبکتومی (بستن لوله‌های رحمی) به‌عنوان یکی از مؤثرترین روش‌های پیشگیری قرار می‌دهد. بسته به نوع IUD، این وسیله می‌تواند بین ۳ تا ۱۰ سال در رحم باقی بماند و بدون نیاز به یادآوری یا مصرف روزانه، از بارداری جلوگیری کند.
بدون نیاز به پیگیری مداوم یا قطع رابطه
برخلاف قرص‌های ضدبارداری که نیاز به مصرف روزانه دارند یا کاندوم که در هر رابطه باید استفاده شود، IUD پس از نصب، به هیچ اقدام روزانه یا لحظه‌ای نیاز ندارد. همین موضوع آن را به گزینه‌ای ایده‌آل برای افرادی تبدیل کرده که سبک زندگی پرمشغله یا حافظه‌ی ضعیف دارند، یا ترجیح می‌دهند روند رابطه جنسی‌شان با مداخله همراه نباشد.
برگشت‌پذیری سریع در صورت تمایل به بارداری
یکی از نکات قابل‌توجه درباره‌ی IUD این است که پس از خارج کردن آن توسط پزشک، توان باروری بدن به‌سرعت بازمی‌گردد. برخلاف برخی روش‌های هورمونی که ممکن است ماه‌ها طول بکشد تا چرخه قاعدگی به حالت عادی بازگردد، در بیشتر موارد، باروری بلافاصله بعد از خروج IUD امکان‌پذیر است.
مناسب برای کسانی که نمی‌خواهند یا نمی‌توانند از هورمون استفاده کنند
IUD مسی گزینه‌ای مناسب برای زنانی است که به دلایل پزشکی، سابقه بیماری یا ترجیحات شخصی نمی‌خواهند از روش‌های هورمونی استفاده کنند. این نوع IUD با آزادسازی یون‌های مس در رحم، بدون تأثیرگذاری روی هورمون‌های بدن، مانع از باروری می‌شود.
برخی انواع هورمونی باعث کاهش خونریزی قاعدگی می‌شوند
در مقابل، IUDهای هورمونی (مثل Mirena) می‌توانند خونریزی‌های شدید قاعدگی را کاهش دهند یا حتی در برخی افراد باعث قطع کامل آن شوند. برای زنانی که از خونریزی‌های زیاد، کم‌خونی یا دردهای شدید دوران قاعدگی رنج می‌برند، این ویژگی می‌تواند یک امتیاز بزرگ باشد و کیفیت زندگی‌شان را به‌شکل قابل‌توجهی بهبود بخشد.
معایب و چالش‌های استفاده از IUD
درد و ناراحتی هنگام جاگذاری
یکی از دغدغه‌های اصلی بسیاری از افراد، فرآیند نصب IUD است. گرچه این فرآیند معمولاً در مطب پزشک و در عرض چند دقیقه انجام می‌شود، اما می‌تواند با درد و کرامپ‌های رحمی همراه باشد. میزان این درد بسته به آستانه تحمل فرد، تجربه‌های قبلی مثل زایمان، و مهارت پزشک متفاوت است. برخی افراد حتی پس از نصب، برای چند روز دچار دردهای شبیه قاعدگی، لکه‌بینی یا احساس فشار در لگن می‌شوند.
افزایش خونریزی قاعدگی در نوع مسی
برخلاف IUDهای هورمونی، نوع مسی ممکن است باعث افزایش خونریزی، طولانی شدن مدت پریود و شدت درد قاعدگی شود. این مسئله برای برخی افراد قابل‌تحمل نیست و می‌تواند منجر به کم‌خونی یا کاهش کیفیت زندگی شود. البته در بسیاری از موارد، بدن طی چند ماه با IUD سازگار شده و علائم بهبود پیدا می‌کنند.
خطرات نادر اما جدی مانند سوراخ شدن رحم یا عفونت
هرچند احتمال بروز عوارض جدی بسیار کم است، اما به‌صورت بالقوه وجود دارد. یکی از این عوارض سوراخ شدن دیواره رحم هنگام جاگذاری است که نادر اما مهم است. همچنین در هفته‌های اول پس از نصب، احتمال کمی برای عفونت لگنی وجود دارد که در صورت عدم تشخیص و درمان، ممکن است مشکلاتی جدی ایجاد کند. انتخاب پزشک باتجربه و رعایت نکات بهداشتی، احتمال این عوارض را به‌شدت کاهش می‌دهد.
احتمال دفع خود‌به‌خودی دستگاه
در برخی موارد نادر، IUD ممکن است به‌صورت خودبه‌خود از رحم خارج شود، به‌ویژه در ماه‌های ابتدایی پس از جاگذاری یا در زنانی که زایمان نداشته‌اند. اگر دستگاه به‌درستی در جای خود نباشد یا دفع شود، دیگر اثر محافظتی نخواهد داشت. بنابراین بررسی مرتب نخ IUD (که از دهانه رحم خارج می‌شود) و معاینات دوره‌ای بسیار مهم است.
عدم محافظت در برابر بیماری‌های مقاربتی
در حالی‌که IUD می‌تواند از بارداری جلوگیری کند، هیچ تأثیری در جلوگیری از انتقال بیماری‌های مقاربتی (STD) ندارد. بنابراین، در روابطی که شریک جنسی به‌صورت قطعی از نظر سلامت بررسی نشده، یا احتمال ابتلا به بیماری‌های مقاربتی وجود دارد، استفاده همزمان از کاندوم توصیه می‌شود.
واقعاً مناسب چه کسانی است؟
IUD می‌تواند انتخابی عالی برای زنانی باشد که:
- به دنبال روش بلندمدت و مطمئن پیشگیری هستند.
- نمی‌خواهند درگیر مصرف روزانه قرص یا یادآوری مداوم باشند.
- تصمیم قطعی برای عدم بارداری در چند سال آینده دارند.
- نسبت به روش‌های هورمونی حساسیت ندارند (در نوع هورمونی).
- خونریزی‌های شدید دارند و مایل‌اند آن را کنترل کنند (در نوع هورمونی).
در مقابل، ممکن است برای کسانی که:
- سابقه بیماری‌های لگنی یا عفونت‌های مکرر دارند،
- خونریزی شدید قاعدگی دارند (در نوع مسی)،
- از درد زیاد در زمان قاعدگی رنج می‌برند،
- هنوز زایمان نداشته‌اند و نگران درد جاگذاری هستند،
گزینه ایده‌آلی نباشد یا نیازمند مشاوره تخصصی پیش از نصب باشد.
جمع‌بندی نهایی
IUD بدون شک یکی از پیشرفته‌ترین، مؤثرترین و کم‌دردسرترین روش‌های پیشگیری از بارداری در دنیای امروز است. این وسیله‌ی کوچک توانسته تعادل قابل‌قبولی بین آزادی جنسی، عدم نیاز به مداخله روزانه و اثرگذاری بالا برقرار کند. اما مانند هر مداخله پزشکی دیگر، تصمیم‌گیری برای استفاده از آن نیازمند آگاهی کامل از مزایا و معایب، شناخت وضعیت بدنی و گفتگو با پزشک متخصص است.
اگر شما هم در حال بررسی IUD هستید، بهتر است بدون عجله، تمام اطلاعات را بررسی کنید، تجربیات دیگران را بخوانید، با یک متخصص مشورت کنید و در نهایت، انتخابی داشته باشید که نه‌تنها از نظر فیزیکی، بلکه از نظر روانی و احساسی هم با آن راحت باشید. پیشگیری از بارداری تنها یک تصمیم فنی نیست؛ بلکه بخشی از رابطه‌ی آگاهانه، سالم و محترمانه با بدن و شریک زندگی است.
